Lý giải về nguyên nhân tình trạng nghẽn lệnh thời gian qua, theo ông Trà, số lượng nhà đầu tư tăng trưởng, dòng tiền đổ vào nhiều đã nói lên một thực tế rằng số lượng lệnh tham gia giao dịch thị trường vượt quá 900.000 lệnh, vì vậy, xảy ra tình trạng nghẽn lệnh. "Điều này giống như con đường của chúng ta thiết kế sử dụng 900 nghìn xe tham gia giao thông nhưng lượng xe vượt quá nên tắc nghẽn như thời gian qua", Tổng giám đốc HOSE giải thích.
Tuy nhiên, điểm khác biệt của hoạt động giao dịch này so với giao thông là mỗi lệnh giao dịch không giống xe mà khác nhau ở tham số lệnh giao dịch. Anh đặt mua 100 cổ phiếu là 1 lệnh, 10.000 cổ phiếu cũng là 1 lệnh giao dịch, mỗi lệnh huỷ/sửa cũng là một lệnh giao dịch và được tính vào con số 900.000 lệnh. Cùng một số lượng lệnh được khớp nhưng giá trị giao dịch hoàn toàn khác. Điều này lý giải tại sao các phiên giao dịch xảy ra nghẽn lệnh tại nhiều ngưỡng khác nhau về giá trị giao dịch.
Về tình trạng sửa, huỷ lệnh thời gian vừa qua, tất cả đều là nỗ lực của Sở giao dịch chứng khoán TP HCM, công ty chứng khoán... nhằm xử lý số lượng lệnh tham gia hệ thống giao dịch gây nghẽn. Ví dụ, nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 cổ phiếu, với dữ liệu HOSE có được thì giảm được 15-18% số lệnh, nhiều lệnh được khớp hơn, giá trị giao dịch tăng lên nhưng những giải pháp này không được bao lâu vì tài khoản mới nhà đầu tư vẫn được dự báo gia tăng.
HOSE cũng đề xuất với cơ quan quản lý nhà nước nếu nâng lô lên 1.000 thì giảm lượng lệnh 50% nữa hay hạn chế sửa huỷ lệnh. Sửa huỷ lệnh chiếm tỷ lệ một phần ba lệnh trong một ngày giao dịch, tức là 900.000 lệnh giao dịch thì 300.000 lệnh chỉ để sửa hoặc huỷ lệnh đặt trước đó. Số lượng lệnh thực tế được khớp chỉ 600.000 lệnh. Có những cái kiểm soát liên quan đến sửa huỷ lệnh thì số lượng lệnh được khớp tăng lên.
Liên quan đến câu hỏi của nhiều nhà đầu tư có hay không việc trục lợi khi các công ty chứng khoán hạn chế huỷ, sửa lệnh, dưới góc nhìn chuyên gia công nghệ, Chủ tịch FPT IS - anh Dương Dũng Triều cho rằng khi ứng dụng được đưa vào vận hành như HOSE được kiểm tra cẩn thận, liên quan đến bảo mật, hệ thống được thiết kế để phần cứng này hỏng sang phần khác chạy... không có trục lợi khi giao dịch nghẽn.
Chia sẻ tại buổi toạ đàm, ông Dương Dũng Triều, Tổng giám đốc FPT IS cho biết, đầu năm 2020, giá trị giao dịch bình quân trên HOSE mới vào khoảng 3.600-3.800 tỷ đồng/phiên. Đến cuối 2020, số này đã tăng vọt lên mức 10.000-12.000 tỷ/phiên, tương đương tăng gấp 3-4 lần.
Việc dòng tiền lớn đổ vào thị trường chứng khoán khi dịch Covid-19 bùng phát đã làm cho hệ thống giao dịch của HOSE cũng xuất hiện tình trạng nghẽn lệnh trở lại. Thậm chí, tình trạng quá tải còn trậm trọng hơn khi thanh khoản bình quân trên HOSE đã tăng vọt lên mức 15.000-17.000 tỷ đồng/phiên.
Để hạn chế tình trạng này, HOSE đã phải áp dụng nhiều giải pháp khắc phục tạm thời, như nâng lô giao dịch tối thiểu từ 10 lên 100 CP, chuyển giao dịch tự nguyện sang HNX, dừng niêm yết CP mới trên HOSE. Đồng thời hợp tác cùng FPT xây dựng hệ thống giao dịch dự phòng; đặc biệt là cải tiến kỹ thuật để tăng khối lượng lệnh xử lý mỗi phiên. Nếu hệ thống giao dịch của HOSE sau khi chỉnh sửa thành công sẽ đạt trên 3-5 triệu lệnh, thay vì hiện tại là 900.000 lệnh.
Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán nhà nước nhấn mạnh, nỗ lực cải tiến kỹ thuật thuật HOSE nhằm nâng được năng lực xử lý lệnh, thanh khoản lên cao là tình huống khẩn cấp quốc gia.
"Nghẽn lệnh xảy ra từ ngày 21/12/2020, lãnh đạo Bộ Tài Chính từ đó đến nay đã chỉ đạo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, HOSE, để xử lý nhanh nhất hiệu quả nhất. Từ Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng (trước đây), và bây giờ là Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, từ tháng 4 đã coi sự cố nghẽn lệnh và quán triệt với chúng tôi đó là trường hợp khẩn cấp quốc gia cần phải tập trung mọi nguồn lực, nỗ lực để xử lý", Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán nhà nước cho biết.
Bộ Tài chính chỉ đạo tất cả đơn vị liên quan vào cuộc, HOSE, Uỷ ban Chứng khoán nhà nước, Vụ Tài chính Ngân hàng… tạo điều kiện hết sức nguồn lực, công nghệ. Bộ Tài chính cũng nhận thức trường hợp này là khẩn cấp quốc gia, lập ban chỉ đạo do Thứ trưởng Huỳnh Quang Hải làm trưởng ban, Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán nhà nước làm Phó Trưởng ban, các đơn vị liên quan Bộ Tài chính đều tham gia.
Theo Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán, khó khăn lớn nhất trong quá trình xử lý nghẽn lệnh là làm sao tìm được giải pháp tốt nhất trong bối cảnh rất nhiều sức ép, từ nhu cầu thị trường, sức ép từ lãnh đạo cấp cao, đặc biệt là sức ép làm sao chọn ra giải pháp tốt nhất trong 1 rừng giải pháp. "Các công ty chứng khoán, các nhà khoa học đã tiếp thu nhiều chỉ đạo, kể cả tiếp thu định hướng chỉ đạo của bộ, ngành thì chúng tôi chỉ chọn một". ông Trần Văn Dũng nhấn mạnh.
